Turizm
Tabii ve doğal güzellikleriyle dikkati çeken İlçemiz taşınmaz kültür varlığı olarak önemli zenginlikleri içinde barındırmaktadır. Bunların en önemlileri; Güneyce Köyü Orta Mahalle Camii, Güneyce Köyü Büyük Mahalle Camii, Çatak Köyü Büyük Camii, Harmanlı Köyü Kalyoncuoğlu Mahallesi Çeşmesi, Güzelyalı Mahallesi Çeşmesi, Yeni Mahalle Seyitoğlu Mevkii Çeşmesi, Başdurak Köyü Taşköprü I ve II, Yolaç Köyü Taş Köprü III, Yolüstü Köyü Taş Köprü, Fındıklı Köyü Kemer Köprü, Güneyce Köyü Para Çeşme, Güneyce Çatak arası Geçilmez Kaya, Konak Camii’dir.Ayrıca Karaca Mahallesinde sahilden 10 km uzaklıkta eğitimli atları, restoran ve kafeleri ile açık ve kapalı alanıyla “Karaca Efendi Tesisleri” açılmış olup, binicilik kursları da verilmektedir.
Tarihi “Santa Madenci Kasabası” ve bu yerleşimden günümüze kalan “santa Harabeleri”, Gümüşhane merkez ilçeye bağlı Dumanlı köyü ve mahallelerinden oluşmaktadır. Osmanlı döneminde Madenci köyü yerleşmesi olan Santa (Dumanlı Köyü), Yanbolu vadisi içerisinde ve sahilden 47 km, içeride ortalama 1.600m yükseklikte yer almaktadır. Gümüşhane ili Trabzonun Arsin ve Araklı ilçeleri sınırının kesişme noktasını oluşturan Yanbolu Vadisinin 1000-2600m rakımları arasında bulunmaktadır.
1461-1476 yılları arası, Fatih Sultan Mehmet döneminde tüm Trabzon ve Soğu Karadeniz illeri ile birlikte yöre feth edilerek Osmanlı İmparatorluğu topraklarına katılmıştır. Yanbolu deresinin doğduğu, vadilerle birbirinden ayrılmış ayrı 3 ayrı yamaç üzerine kurulmuş olan santada mahalle olarak 7 yerleşim birimi bulunuyordu.
Toplam 1053 hanede 4000-5000 civarında nüfus barınmakta idi. 1923 Müslüman-Rum nüfus mübadelesi ile bölge Rumlarının tamamı Yunanistan’a göç etmiştir. Mübadele ile boşalan bölgeye, boşalan arazi ve binaları hazineden satın alan, çevre köylerin sakinleri yerleşmiştir. Dumanlı Köyü günümüzde Arsin ve Araklı’ ya bağlı bazı köylerin yaz aylarında yaylacılık amacı ile çıktığı, yaklaşık 300 evlik (Yayla evi) bir yayla yerleşimidir ve sadece hayvancılık amacı ile kullanılmaktadır. 1900-1923 döneminde Santanın her mahallesinde erkek ve kız çocuklarının gittiği çok sınıflı en az bir ilkokul vardı. Merkez piştoflu mahallesinde ise 2 katlı bir ortaokul bulunmakta idi (yapı günümüzde harap olarak mevcuttur). İnsan (hazine arayıcıları) ve doğa olaylarının tahribatı sonucu 7 mahalle bulunan 13 kiliseden günümüze 5 tanesi kısmen sağlam olarak gelebilmiştir. Bölgede kesme taş kullanılarak inşa edilen okullar, kemer köprüler, yine kesme taş kullanılarak inşa edilen kemerli çeşmeler, taş döşeme yollar, değirmenler gibi yapılardan çeşmeler dışındakiler doğal etkenler vb. durumlardan dolayı yıkılmış, kalıntı olarak bulunmaktadır. Yanbolu vadisi boyunca 47 km lik santa yol güzergahının 37 km ‘si ilçe sınırlarımızda kalmakta ve tamamı asfaltlanmış,geriye kalan 10 km ise Gümüşhane sınırlarında olup stabilize yoldur. 
